ÖFKE VE KONTROLÜ

            Öfke, bireylerin farklı derecelerde tepki göstermesine yol açan temel duygulardan biridir. Bu her sağlıklı insan tarafından ortaya konulan normal bir duygudur; ancak dışarıdan başkaları tarafından algılanması farklılık gösterir. Öfke bazen içe bazen de dış dünyaya duyulur, Yine sözel veya fiziksel olarak da farklılaşır. Öfkenin normal veya anormal olduğunu anlamak için ne sıklıkta ve yoğunlukta olduğuna bakmak gerekir. İçe dönük öfke genellikle intihar etme, madde kullanımı , hızlı araba kullanımı gibi kişinin öncelikle kendi hayatını yok etmeye yönelik davranışları içerir.Dışa dönük öfke ise kendini bağırma , vurma ve kırma davranışlarını içeren şiddet unsurları olarak ortaya çıkartır. Kişi için önemli olan öfkesinin sıklığını ve yoğunluğunu fark etmesidir. Bu farkındalık, öfke kontrolünün temelidir.

Peki, hangi durumlarda öfkeleniriz? Haksızlık, anlaşılmama, değerli görülmeme, engellenme... Öfke sayesinde bu olumsuz durumlardan kendimizi koruruz.

                Toplumda sevmek, özlemek, beklemek, acı çekmek duyguları öfkeyle ifade edilebilir...Bu toplumdan topluma da farklılık gösterebilir. Korunmak, güç göstermek, haklılığını ispat etmek, korkutmak, istediğini yaptırmak, dikkat çekme, çaresizlik, korku... Bu durumlarda öfke kendini gösterir...

 "Farkındalık" tan sonra ikinci önemli bilgi "kişiler farklı düşünebilir ve davranabilirler" Farklı olanı kabul etme, öfke duygusunu ve davranışını kontrol etmede önemli bir unsurdur.

Öfke anındaki duygu; üzüntü, çaresizlik, korku, kırılganlık, yetersizlik, aşırı duyarlılık, kolay incinme, söyleneni yanlış anlama, haksızlık edildiğini - hakarete uğradığını düşünmedir. Öfkelenen kişi sözel olarak kendini iyi ifade edemez, büyümemiş çocuk gibidir, bağırır, çağırır, olaylarda sorumluluğu başkasına atar ... Ne hissettiğini iyi ifade edemez. Öfkeli kişi, başına gelenleri facialaştırır. Kendisi  iyi haklıdır,  onun gibi düşünmeyenler kötü, haksızdır... Dünyayı tehlikeli bir yer olarak görür, her an savunmaya hazırdır, insanlara öfkeli olduğu için insanların da ona öfkeli olduğunu düşünür...

Öfkeyi ortaya çıkaran nedenler: Aileden öğrenilmiş olabilir , güvensizlik, ailede  öfkeli bir model olması, yaşanılan ilgi eksikliği, fiziksel şiddet, hormonlar, adet dönemi, cinsel tatminsizlik, post travmatik stres bozukluğu, rekabetçi - başarı odaklı yaklaşımlar .

Öfkenin fiziksel belirtileri: Kalp atışı hızlanır, tansiyon yükselir, kaslar kasılır.. Sonuç, kalp rahatsızlığı, yorgunluk, baş ağrısı, erken - ani ölüm riski...

Öfke sonrası duygular : Suçluluk duygusu, utanç, pişmanlık, intikam, takıntı, depresyon...

İnsanların yarısı şiddet yarısı pasif kısma geçer ve uzaklaşırlar, varoluşları korumak adına bunlar yapılır. Davranışın altında yatan nedenleri ortaya çıkardığımızda öfkemizi de dizginlemiş oluruz.

Öfkenin sosyal etkileri: Saygı kaybı, korkulan kişi olma, sosyal yalnızlık, iş, ilişki, yasa ve otoriteyle sorunlar , okul ve para sorunları yaşanır...

Öfkenin kazanımları: Güç, kontrol, sorumluluktan kaçma, iletişimden kaçma, duygulara karşı korunma, yakınlıktan kaçma..

Öfke yoğunluğunu derecelendirirsek:

1.Basamak Sinsi öfke : unutmak, anlamamak, evet ama ... İlgisizlik; kaçmak , konuşmamak, ilgisiz kalmak.

2.Basamak Aktif öfke: Suçlamak-sen , alay etmek, iğneli konuşmak

3.Basamak Sözel saldırı - bağırmak, küfretmek, tehdit.                                 

4.Basamak Fiziksel saldırganlık, şiddet,  zorla engelleme...  

                Öfke kontrolünde ana düşünce ve davranış:"Kabul - sorumluluk " tur. Ben öfkeleniyorum, ben öfkemi kontrol altına alabilirim...

Kabul: öfkeliyim, öfke zarar veriyor, öfkeyi kontrol etmek istiyorum. Bu durumda sırasıyla aşağıda ki aşamaları uygulamalıyız.

                Gözlem :

                 Ailem ve öfke(farkında olmadan ebeveynlerimizin davranış örüntülerinin tekrarını yapabiliriz) , öfke ve ilişkilerim, öfkelenince ne yapıyorum?

Beden: Terleme, kızarma, mide sancısı, kasılma, kaş çatma, göz kısma

Düşünce:Haksızlık , bana bu nasıl yapılır..!!

Davranış: Yumruk sıkmak, bacak sallamak, tikler...  Düşünce eğitimi ile o andaki davranış hakimiyeti açısından önemlidir...

Kabul: Mümkün, inanmalıyım, istemeliyim,  kolay değil, zaman alır...

Düşünce:

 "İnsanları" kontrolden vazgeç, farklılıkları kabul et, insanlara saygılı ol!

Davranış:

1. Aşama:  derin nefes al, ona kadar say, mekanı terket, sakinleştirici birşey yap, ses tonunu alçalt, yüzüne, vücuduna dikkat et, diline dikkat et, küfür etme ...

2. Aşama: dinle, davranma, düşün.    

3. Aşama :( Daha sonra) konuş , susma, surat asma, yok bir şey deme, nasıl konuşacağız, net kibar ve ben olarak konuşma

( geçenlerde yaşadığımız olayda ben şöyle hissettim, amacım şuydu gibi)

                 Dinlenme, spor, iyi beslenme, uyku, az şeker, sanatla uğraşma,  beden ve ruh sağlığı açısından dengeli bir bünye için gereklidir, hayatımızı daha kaliteli yaşamamızı sağlar. Bütün bu çabalarınızın sonucunda hala öfkenizi kontrol edemiyor olabilirsiniz, o halde bir danışmandan yardım almak en doğrusu olacaktır.